Tarihe Yardımcı Bilimler
Tarihe yardımcı olan bilimler hakkında bilgi, tarihe yardımcı bilim dalları hangileridir.
Tarihe yardımcı bilimler aşağıda sıralanmıştır.
Yazısız dönem için tarihe yardımcı bilimler:
Coğrafya. Arkeoloji, Antropoloji, Etnoloji, Filoloji, Karbon 14 (Kimya) metodudur.
Yazılı dönem için tarihe yardımcı bilimler: Epigrafya, Paleografya, Nümiz-matik. Diplomatik, Kronoloji, Sosyolojidir.
Coğrafya Yaşanılan ve olayın geçtiği yerin iklimi, verimliliği, yerşekilleri, jeopolitik önemi tarihi olayları etkilemektedir (iyonların denizcilikle, Orta Asya'da yaşayan Türk topluluklarının hayvancılıkla meşgul olmaları gibi).
Her coğrafi bölge üzerinde yaşayan toplumların hayat tarzlarını, inanışları-n', kültürlerini, milletlerin karakterlerini. fiziki yapılarını etkiler.
 |
| Tarihe yardımcı bilimler |
Arkeoloji (Kazı bilimi): Özellikle tarih öncesi dönemlerin aydınlanmasında en çok başvurulan bilimdir. Geçmişteki toplumlara ait toprak ve su altında kalan buluntuları bilimin hizmetine sunar.
Etnolojl (Halk, kültür bilimi): Toplumların kültürlerinin yanısıra. sosyal, ekonomik, dini, siyasi kurumlarını karşılaştırmalı olarak inceler. Iki veya daha fazla kültürü mukayeseli olarak inceler. Kültür etkileşimini ortaya çıkarır.
Etnografya (Kavimler Bilimi): Insan topluluklarının öz (milli) kültürlerini (örf, adet, gelenek. sanatları vs.) inceler.
Antropoloji (Irk Bilimi): Kazılar sonucu ortaya çıkan insan iskeletlerini (özellikle kafatasını) inceleyerek insan ırklarını sınıflandırır ve ırkların kültürel ve sosyal yapılarını inceler. Toplumların yerleştikleri yerler ve yayılma alanları tespit edilir (Türklerin Orta Asya göçleri sonunda yayıldıkları yerlerin tespiti gibi).
Fiziki Antropoloji: İnsanların ırklarını incelerken, Sosyal Antropoloji; kültürler arasındaki etkileşimi inceler.
Kronoloji (Zaman ve TAkvim Bilimi): Olayların gerçekleşme zamanını, meydana geliş sırasını tespit eder, zamana göre sınıflandırır. Böylece inceleme ve öğrenme kolaylaşır.
NOT
Yılı, ayı, günü belli olan olaylar en belirgin tarihlerdir. Çağ, yüzyıl, tarihi dönem, tarih öncesi gibi ifadeler belirginlik sırasını (daha aza doğru) gösterir.Karbon 14 (Kimya): Tarihi buluntuların yaşının tespiti laboratuarlarda incelenerek yapılır.
Epigrafi (Kitabeler VEYazıtlar Bilimi): Taşlar, anıtlar veya kil tabletler üzerine kazılan, kabartılan kitabeleri çözümleyip yorumlar (Orhun Kitabeleri, Kültepe Asur Tabletleri gibi). Paleografya ve Filoloji ile birlikte çalışır.
Kitabeler; ilgili devletin siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik vs. yapısı hakkında bilgi verir. Mesela Orhun Kitabeleri, Yazılıkaya Kitabeleri gibi.
Paleografya (Eski yazı Bilimi): ilgi alanı eski yazılardır. Tarihi bel-geler farklı karakterde yazılmışlardır. Mısır hiyerogiifleri, Sümer Çivi Yazısı, Avrupa Latin Alfabesi, Göktürk Alfabesi vs. yazıları çözümler, özelliklerini belirtir.
Orta Asya Türk tarihini araştırmak için Çin, Göktürk ve Uygur yazılarını bilmek gerekir. Fenike, Iyon, Yunan ve Latin alfabesinin gelişme seyrini paleografya inceler.
Filoloji: Yaşayan ve ölü dilleri gramer (dilbilgisi) kuralı açısından inceler. Dil ailelerini, diller arasında kelime alışverişini, aralarındaki akrabalıkları odaya koyar. Sümerce ile Türkçedeki benzer kelimelerden hareketle Sümerlerin Türk olabileceği kanaatini güçlendinr. Konuşulan dilleri inceleyerek göç yolları tespit edilir.
Diplomatik (Belgeler Bilimi): Devletler arası siyasi olayları konu edinir. Antlaşma metinleri, yazışmalar. fermanlar, beratlar ve mektupları inceler. Arşiv belgelerini, tarihsiz belgelerin gerçek olup olmadığını tespit eder. Belgelerin üzerindeki işaretler ve şekiller bürokrasi, hukuk, devletin politikası hukuk, devletin politikası yönetim anlayışı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.
Psikoloji (Ruh bilimi): Kişi ya da grup davranışlarını inceleyen bilimdir.
 |
| Tarihe yardımcı bilim dalları |
Nümizmatik (Meskukat): Eski paraları inceleyen bilimdir. Devletlerin ve toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel hayatı hakkında bilgi verebilir (dirhem, akçe, dinar vs.)
Sosyoloji (Toplum Bilim): Toplumsal olayları, toplumlar arasındaki ilişkileri, sosyal olayların meydana gelmesindeki insan faktörünü inceler. Fransız İhtilali'ni, tarih siyasi açıdan, sosyoloji sosyal açıdan inceler. Toplumların göçebe, yerleşik, çiftçi, tüccar vs. etkinliklerini, kurum ve kuruluşlarının yaşantılarına etkilerini inceleyerek tarihe yardımcı olur.
Heraldik (Armalar Bilimi): Eski devirlerden günümüze kadar toplumlarda kullanılan arma, bayrak ve ünvanları inceleyen bilim dalıdır.
Sicilografi ( Mühür Bilimi ): Geçmiş zamanlarda kullanılan mühürleri inceler.
Geneoloji (Secereler) Soy Ağacı Soy Kütüğü ve Cetvelleri: Bir kişinin veya bir ailenin en uzak bilinen atasından başlayarak bütün kollarını belirten çizelgedir.
Arkeometri: Arkeolojik buluntuların tarihlenmesinde, kronolojik araştır-maların düzenlenmesinde tarihe yardımcı olur.
Felsefe: Doğru ve şuurlu düşünmeyi: dünya görüşlerinin anlaşılmasını sağlar.
İstatistik: Insanların gelir seviyeleri, öğrenimi durumları, nüfusu vs. tespitinde istatistiki (sayı) verilerden faydalanılır.
Onomastik (Onomatoloji): Yer adlarını inceler. Irmak, dağ, göl, kent isimlerinin nereden geldiğini, anlamının ne olduğunu inceler (Karain, Belbaşı vs. gibi)
Toponomi: Yer adlarını inceleyen bilimdir.
Antroponomi: Şahıs adlarını inceleyen bilimdir.
Tarihe yardımcı bilimler, tarihe yardımcı bilimler ders notları.
Bilim dalları
Anatomi ders notları.